อุทยานแห่งชาติเขาแหลมหญ้า-หมู่เกาะเสม็ด ตั้งอยู่บริเวณชายฝั่งทะเลด้านอ่าวไทยในท้องที่อำเภอแกลงและอำเภอเมือง จังหวัดระยอง ครอบคลุมพื้นที่บนฝั่งและในท้องทะเล ตลอดจนเกาะต่างๆ ประกอบด้วยเกาะเสม็ด เกาะจันทร์ เกาะทะลุ เกาะกุฎี เกาะมะขามและเกาะปลาตีน เขาแหลมหญ้าและชายทะเลด้านทิศตะวันตก ของเขาแหลมหญ้า สถานที่ที่เด่นที่สุดเป็นที่รู้จักกันดี คือ เกาะเสม็ดหรือเกาะแก้วพิสดาร ซึ่งกล่าวไว้ในวรรณคดีเรื่องพระอภัยมณีความงดงามตามธรรมชาติของอุทยานแห่งชาติแห่งนี้เป็นที่ยอมรับของนักท่องเที่ยวทั้งชาวไทย และชาวต่างประเทศว่ามีทิวทัศน์สวยงาม เหมาะสำหรับการพักผ่อนและยังเดินทางสะดวกจากกรุงเทพฯ อีกด้วย
อุทยานแห่งชาติเขาแหลมหญ้า-หมู่เกาะเสม็ด ได้รับการจัดตั้งเป็นอุทยานแห่งชาติลำดับที่ 34 ของประเทศไทย มีเนื้อที่ประมาณ 81,875 ไร่ หรือ 123 ตารางกิโลเมตร พื้นที่ของอุทยานฯ มีความหลากหลายมีทั้งชายฝั่งผสมหมู่เกาะ โดยมีพื้นน้ำทะเลประมาณ 123 ตารางกิโลเมตร หรือร้อยละ 94 ของพื้นที่ทั้งหมด สภาพภูมิประเทศประกอบด้วยภูเขาหินแกรนิต บริเวณเขาเปล็ดและเขาแหลมหญ้า หาดทรายและห้วงน้ำทะเลตื้นเป็นแนวยาวบริเวณหาดแม่รำพึง มีความยาวประมาณ 12 กิโลเมตร ส่วนเกาะเสม็ดซึ่งเป็นเกาะที่มีขนาดใหญ่ที่สุดของหมู่เกาะทั้งหมด บนเกาะเสม็ดนั้นเป็นเกาะที่มีชาวบ้านอาศัยอยู่และได้รับการพัฒนาด้านการท่องเที่ยวอย่างต่อเนื่อง ใกล้ๆ กับเกาะเสม็ดยังมีกลุ่มเกาะเล็กๆ อีกหลายแห่งให้เที่ยวชมได้อีกด้วย เช่น เกาะจันทร์ เกาะสันฉลาม และหินขาว นอกจากนี้ยังมีเกาะในทะเลใกล้ชายฝั่งรวม 8 เกาะ ได้แก่ เกาะปลาตีน เกาะเกล็ดฉลาม เกาะมะขาม เกาะกรวย เกาะกุฎี เกาะท้ายค้างคาว เกาะทะลุ และเกาะยุ้งเกลือ
การเดินทางมาท่องเที่ยวที่อุทยานแห่งนี้ ส่วนใหญ่จะเดินทางมาเที่ยวชายหาดและนั่งเรือข้ามไปเที่ยวเกาะเสม็ดเป็นส่วนใหญ่ แม้ว่าที่ทำการอุทยานฯ จะตั้งอยู่บนฝั่งก็ตามสถานที่ท่องเที่ยวบนฝั่งมีเพียงเขาแหลมหญ้าและเขาเปล็ดเป็นภูเขาเตี้ยๆ ติดชายทะเล มีสัตว์ป่าพวกลิง ลิ่น และกระจงอาศัยอยู่อีกไม่น้อย บริเวณเชิงเขาด้านล่างนั่นสามารถมองเห็นหมู่เกาะเสม็ดได้ชัดเจนและสวยงามที่สุด ด้านทิศตะวันตกของเขาแหลมหญ้าเป็นหาดแม่รำพึงและแหลมเกตุ หาดแม่รำพึงนั้นเป็นชายหาดที่สวยงามทอดยาวกว่า 12 กิโลเมตร ริมฝั่งเรียงรายด้วยต้นสนที่ร่มรื่น เหมาะสำหรับการมาพักผ่อนปิกนิกริมทะเลเป็นอย่างยิ่ง นอกจากบนชายฝั่งที่นี่จะมีชายหาดให้ได้เที่ยวแล้ว ในทะเลยังมีหมู่เกาะอีกหลายแห่ง โดยเฉพาะเกาะเสม็ด ซึ่งมีขนาดใหญ่ที่สุดเป็นสถานที่ท่องเที่ยวหลัก บนเกาะนั้นประกอบด้วยภูเขาและเนินเขาและเว้าอ่าวหลายแห่ง ส่วนใหญ่มีหาดทรายที่เหมาะสำหรับท่องเที่ยวอยู่ทางทิศตะวันออกของเกาะ โดยมีหน่วยพิทักษ์อุทยานฯ ตั้งอยู่บริเวณอ่าวปะการัง และแหลมลูกโยน เกาะเสม็ดนี้มีหาดทรายขาวปานแก้วอยู่ทั่วไป จึงได้รับการขนานนามในกวีนิพนธ์ของสุนทรภู่ว่า เกาะแก้วพิสดาร ดังที่ปรากฏในวรรณคดีไทยเรื่อง พระอภัยมณี และเหตุที่ชื่อว่าเกาะเสม็ด ก็เพราะมีต้นเสม็ดขาวและเสม็ดแดงขึ้นอยู่จำนวนมาก ชายหาดท่องเที่ยวบนเกาะเสม็ดนั้นเริ่มต้นตั้งแต่ทางทิศเหนือของเกาะไล่ไปจนถึงท้ายเกาะ หาดที่สำคัญได้แก่ อ่าวกลาง จากหน้าอ่าวนี้จะมองเห็นทิวทัศน์ของหาดบ้านเพได้ตลอดแนว บนอ่าวเป็นที่ตั้งของชุมชนบนเกาะ ถัดมาทางทิศตะวันออกคือหาดทรายแก้ว หาดนี้เป็นหาดที่ยาวที่สุดของเกาะและมีเม็ดทรายที่สวยที่สุดด้วย นอกจากนี้ยังมีชายหาดอีกหลายหาด เช่น อ่าวไผ่ อ่าวพุทรา อ่าวทับทิม อ่าวนวล อ่าวช่อ อ่าวคอกหรืออ่าววงเดือน อ่าวหวาย อ่าวกิ่ว อ่าวเตย อ่าวเทียน อ่าวพร้าว และอ่าวลุงหวัง นอกจากเกาะเสม็ดแล้ว ใกล้ๆ กันนั้นยังมีเกาะบริวารที่น่าเที่ยวอยู่อีก เช่น เกาะกุฎี เป็นหนึ่งในเกาะที่อยู่ในวรรณกรรมของสุนทรภู่ อยู่ทางทิศตะวันออกของเกาะเสม็ด บนเกาะกุฎีเป็นที่ตั้งของหน่วยพิทักษ์อุทยานฯ ด้วย เป็นเกาะที่เงียบสงบและมีหาดทรายที่สวยงาม สถานที่เด่นที่สุดของเกาะนี้คือ ผานิลมังกร ซึ่งมีเส้นทางเดินศึกษาธรรมชาติระยะทาง 1.1 กิโลเมตร เพื่อขึ้นไปชมทิวทัศน์ได้รอบๆ เกาะยังอุดมไปด้วยแนวปะการังน้ำตื้นที่คุณสามารถเลือกเป็นจุดดำน้ำชมปะการังสวยๆ ได้ด้วย
เกาะกรวย เกาะขาม และเกาะปลาตีน เป็นเกาะที่อยู่ทางตอนเหนือของเกาะกุฎีประมาณ 600 เมตร เกาะกรวย และเกาะมะขามจะอยู่ติดกัน มีแนวหาดทรายและโขดหินเชื่อมต่อเห็นชัดเจนโดยเฉพาะช่วงน้ำลงเต็มที่ ส่วนเกาะปลายตีนห่างจากเกาะกรวย และเกาะมะขามประมาณ 400 เมตร เกาะมะขามและเกาะปลาตีนมีสันทรายเชื่อมรอบเกาะ ส่วนเกาะจันทร์เป็นเกาะที่เล็กที่สุดอยู่ทางทิศใต้สุดของเกาะเสม็ด เป็นจุดชมทิวทัศน์ เหมาะแก่การดำน้ำลึก เกาะทะลุ อยู่ห่างจากเกาะกุฎีไปทางทิศตะวัน ออกประมาณ 6 กิโลเมตร ลักษณะเด่นของเกาะทะลุอยู่ตรงที่มีความแปลกของธรรมชาติซึ่งเป็นที่มาของชื่อเกาะ โดยบริเวณด้านทิศเหนือจะเป็นแหลมที่มีผาหินคล้ายกับสะพานธรรมชาติ ช่วงกลางจะเป็นช่องกว้างน้ำทะเลลอดทะลุ ด้านทิศตะวันออกจะมีปะการังขนาดใหญ่เป็นแหล่งดำน้ำลึกและน้ำตื้นอีกแห่งหนึ่ง นอกจากนี้ยังมีนกนางนวลและค้างคาวแม่ไก่อาศัยอยู่เป็นจำนวนมาก และเกาะหินขาว เป็นเกาะขนาดเล็ก ที่เป็นจุดดำน้ำตื้นและดำน้ำลึก
ข้อมูลเกี่ยวกับ…อุทยานแห่งชาติเขาแหลมหญ้า-หมู่เกาะเสม็ด
ที่ตั้ง : เขาแหลมหญ้า ทางทิศตะวันออกของหาดบ้านแม่รำพึง
การเดินทาง : จากกรุงเทพฯ ไปยังจังหวัดระยอง คุณสามารถเดินทางได้หลายเส้นทาง โดยใช้เส้นทางหลวงหมายเลข 3 (ถนนสุขุมวิท) ระยะทางประมาณ 220 กิโลเมตร หรือใช้เส้นทางหลวงหมายเลข 36 ซึ่งแยกจากทางหลวงหมายเลข 3 ตรงกิโลเมตรที่ 136 ซึ่งจะทำให้ระยะทางสั้นลงประมาณ 35 กิโลเมตร เมื่อถึงตัวเมืองระยองแล้วเดินทางต่อไปอีก 12 กิโลเมตร แล้วเลี้ยวขวาตรงกิโลเมตรที่ 231 เข้าไปประมาณ 2 กิโลเมตร จะถึงหาดบ้านเพ จากชายหาดขับรถต่อไปยังท่าเรือลงไปยังเกาะเสม็ดมีหลายแห่ง หากต้องการไปยังที่ทำการอุทยานฯ ให้ขับรถไปทางทิศตะวันตกผ่านเขาแหลมหญ้าไปทางฝั่งตะวันตกของภูเขาถึงที่ทำการอุทยานฯ
ช่วงเวลาท่องเที่ยว : ตุลาคม-เมษายน
สิ่งอำนวยความสะดวก: สำหรับนักท่องเที่ยวที่เดินทางขึ้นไปเที่ยวบนเกาะเสม็ดนั้นสามารถเลือกพักได้ตามรีสอร์ตที่อยู่บนเกาะ หรือจะไปพักที่แหลมลูกโยนมีบ้านพักอยู่ 1 หลัง ที่อ่าวพร้าวมีค่ายพักแรมอีก 4 หลัง หรือหากคุณเดินทางมาที่ทำการอุทยานฯ และต้องการบ้านพัก ที่นี่มีบ้านพักตั้งอยู่บนเชิงเขาที่สามารถชมทิวทัศน์ได้อย่างสวยงาม พร้อมลานกางเต็นท์ สำหรับคนที่ต้องการค้างแรมบนเกาะกุฎี มีบ้านพักบริการอีก 5 หลัง
ติดต่อ-สอบถาม : อุทยานแห่งชาติเขาแหลมหญ้า-หมู่เกาะเสม็ด โทรศัพท์ 038-653-034