ประเพณีการแข่งเรือนั้นมามายาวนาน นับได้ว่าเป็นมรดกของคนไทยที่สืบทอดกันมายาวนาน ประเพณีการแข่งเรือเมืองน่านนั้นในสมัยก่อนจะมีการกำหนดไว้ว่า การจัดการแข่งขันที่จัดขึ้นในทุกครั้งต้องมาพร้อมกับงานกิจกรรมอย่างงานตานก๋วยสลาก หรือที่บางคนรู้จักกันในงานถวายทานสลากภัต หากหมู่บ้านใดมีการจัดงานตานก๋วยสลากขึ้นมา จะต้องเชิญหมู่บ้านและวัดใกล้เคียงให้นำเรือมาแข่งขันกัน เพื่อมาสร้างความสนุกสนานให้กับคนในงาน และสร้างความสามัคคีในงานตานก๋วยสลากอีกด้วย งานการแข่งขันเรือนั้นถือว่าเป็นประเพณีที่คู่กันมาแต่โบราณ ทางราชการจึงถือเอางานตานก๋วยสลาก ณ วัดพระธาตุช้างค่ำวรวิหาร ซึ่งเป็นวัดหลวงกลางเวียงของจัดหวัดน่านเป็นวัดเปิดสนามการแข่งขันเรือของจังหวัด และช่วงที่จะจัดงานนั้นก็จะเริ่มในช่วงเดือนกันยายนของแต่ละปี และงานตานก๋วยสลากนั้นจะจัดไปจนถึงวันขึ้น 15 ค่ำเดือน 12 หรือประมาณปลายเดือนตุลาคม ถึงต้นเดือนพฤศจิกายน จะเป็นการแข่งขันนัดเปิดสนาม
สำหรับงานประเพณีแข่งเรือจังหวัดน่านในปี 2562 นั้นจะจัดขึ้นในวันที่ 6 – 15 กันยายน ณ บริเวณสะพานพัฒนาภาคเหนือ อำเภอเมืองน่าน จังหวัดน่าน โดยงานนี้เทศบางเมืองน่านได้ร่วมกันกับสมาคมเรือแข่งจังหวัดน่านจัดงานนี้ขึ้นมา ที่สำคัญที่สุดงานนี้เข้าฟรีไม่มีการเก็บค่าใช้จ่ายใด ๆ ทั้งสิ้น
ประเพณีแข่งเรือจังหวัดน่าน นอกจากคุณจะได้เข้าชมการแข่งเรือพายอย่างสนุกสนานแล้ว ภายในงานนั้นยังมีกิจกรรมสนุกอีกมากมาย ทั้งมวยไทย คอนเสิร์ตจากนักร้องศิลปินชื่อดังอีกมากมายที่จะสลับกันมาสร้างความสุขให้กับผู้เข้างานกันทุกวัน
มาดูลักษณะของเรือในจังหวัดน่านกันบ้าง เพราะที่น่านนี่ถือว่ามีเรือที่จัดทำขึ้นมาให้มีลักษณะที่แตกต่างออกไปจากเรือแข่งขันในจังหวัดอื่น ๆ โดยเรือนั้นจะขุดจากไม้ตะเคียนทองทั้งต้น เพราะคนสมัยโบราณนั้นมีความเชื่อกันว่าไม้ตะเคียนทองนั้นมีความทนทานและผีนางไม้แรง จุดเด่นของเรือที่น่านนั้นจะอยู่ที่ความปราณีในการแกะสลักหัวเรือ รูปพญานาคแสยะเขี้ยวแสดงความมีอำนาจเหนือสัตว์อื่นใดในแบบล้านนา ส่วนท้ายเรือนั้นจะถูกแกะสลักออกมาเป็นหางของพญานาค งานนี้ถือว่าเป็นงานละเอียดที่ต้องใช้ผู้เชี่ยวชาญมาทำเท่านั้น
คนโบราณจะเชื่อกันว่าพญานาคนั้นมีความศักดิ์สิทธิ์ มีอิทธิฤทธิ์ปาฏิหาริย์ในการดลบันดาลให้ฝนฟ้าอุดมสมบูรณ์ ทำให้ชาวไร่ชาวนาสามารถทำไร่ทำนาได้ตามฤดูกาล
ประเพณีนี้มีความเชื่อที่เกี่ยวข้องกับการแข่งขันเรืออยู่หลายอย่าง และพวกมันก็สอดแทรกกุศโลบายในการสร้างความสามัคคี ทำให้คนในเมืองน่านมีความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน เช่น การบูชาสังเวยเทพอารักษ์ที่สิงสถิตอยู่ในไม้ตะเคียนที่นำมาทำเรือ หรือที่เรียกกันว่า “ผีเรือ”สำหรับคนภาคกลางนั้นอาจจะเรียกว่า “แม่เย่านางเรือ” ซึ่งเป็นความเชื่อและถือปฏิบัติกันมานาน การนำเรือลงสู่แม่น้ำในรอบปี หรือเวลาแข่งขันเรือต้องหาฤกษ์ ดูวันเวลาต้องเป็นวันที่มีฤกษ์ดีเท่านั้น และแม้แต่หลังจากที่งานได้เสร็จสิ้นลงไปแล้ว ก็จะมีพิธีบายศรีสู่ขวัญและเลี้ยงผีเรือเพื่อเป็นศิริมงคลให้แก่คนในชุมชนน่าน
หากคุณยังไม่ได้มีแผลอะไรในเดือนกันยายนนี้ เราก็ขอแนะนำให้ไปลองชมการแข่งเรือใน ประเพณีแข่งเรือจังหวัดน่าน ดูสักครั้ง เพราะสิบปากเล่าก็ไม่เท่าตาเห็น ความสนุกในงานนั้นจะต้องมีมากกว่าสารที่คุณได้อ่านจากเราไปแน่นอน
ขอบคุณรูปจากเฟสบุ๊ก TAT NAN ททท.สำนักงานน่าน
